Nguồn: Unsplash/CC0 Public Domain.
Nông nghiệp đô thị như một hiện tượng toàn cầu được quảng bá rộng rãi như một phương thức sử dụng đất bền vững. Trên những mảnh đất nhỏ và trong các dự án lớn, sử dụng công nghệ phức tạp hoặc các giải pháp đơn giản, cư dân thành phố trên khắp thế giới đang sản xuất lương thực. Phát triển lương thực trong thành phố có thể cải thiện an ninh lương thực và thể hiện văn hóa địa phương.
Tuy nhiên, có rất ít thông tin về loại không gian và công nghệ mà nông nghiệp đô thị yêu cầu. Loại thông tin này sẽ hữu ích cho các kiến trúc sư và chuyên gia môi trường xây dựng khi họ thiết kế các tòa nhà và không gian đô thị có thể phục vụ nông nghiệp đô thị.
Là một phần của dự án nghiên cứu lớn hơn về tiềm năng thích ứng với biến đổi khí hậu của nông nghiệp đô thị, nghiên cứu của chúng tôi đã khám phá các đặc điểm không gian, vật liệu và công nghệ của các trang trại nông nghiệp đô thị được chọn. Chúng tôi đã xem xét cách nó được thực hiện trong bối cảnh đô thị dày đặc ở bốn quốc gia: Bỉ, Hà Lan, Singapore và Nam Phi.
Việc lựa chọn các quốc gia nhằm thể hiện sự đa dạng về bối cảnh, điều kiện khí hậu và hình thức nông nghiệp đô thị. Bỉ, Hà Lan và Singapore là những nước phát triển và có thu nhập cao. Nam Phi là một nước đang phát triển và do đó đưa ra một quan điểm tương phản.
Chúng tôi đã phỏng vấn nông dân, kiến trúc sư và kỹ sư. Chúng tôi đã hỏi về những lựa chọn mà họ đã thực hiện về địa điểm, bố cục và cách thức quản lý, điều gì đã ảnh hưởng đến họ và liệu họ có gặp bất kỳ vấn đề nào không. Chúng tôi cũng quan sát các vật liệu và phương pháp được sử dụng, bất kỳ điều chỉnh nào đối với các tòa nhà hoặc cơ sở hạ tầng hiện có, quyền vào địa điểm và chuyển động xung quanh nó.
Trong quá trình này, chúng tôi đã xác định nhiều cách khác nhau để sử dụng không gian và công nghệ trong các điều kiện khác nhau. Chúng tôi đã nhóm chúng thành tám loại trang trại, từ các giải pháp công nghệ thấp đến phức tạp.
Loại hình của chúng tôi rất hữu ích vì chúng tôi thấy rằng nông nghiệp đô thị rất đa dạng về hình thức và ứng dụng. Sự đa dạng này có nghĩa là các kiến trúc sư và các chuyên gia khác trong môi trường xây dựng có nguy cơ hiểu sai các đề xuất thiết kế của họ. Bằng cách xác định các loại và liên kết chúng với các nhu cầu về không gian, vật liệu và công nghệ, chúng tôi cung cấp cho các chuyên gia thông tin mà họ có thể sử dụng khi đưa sản xuất thực phẩm vào các dự án của mình.
Tổng quan của chúng tôi về nông nghiệp đô thị nhấn mạnh nhu cầu phát triển và sử dụng các công nghệ phù hợp ở các thành phố nghèo và đang phát triển nhanh chóng. Đây là những đặc điểm của hầu hết các thành phố châu Phi cận Sahara.
Tám loại trang trại đô thị
Tám loại trang trại xuất hiện từ cách chúng sử dụng không gian (trồng trong đất hoặc trên/trong các tòa nhà), mức độ kiểm soát các điều kiện phát triển (như nhiệt độ xung quanh, ánh sáng, chất dinh dưỡng, nước và luồng không khí) và việc sử dụng các nguồn lực khác. Loại thứ hai có thể là các nguồn chất thải (chẳng hạn như nước thải, chất sinh học hoặc nhiệt thải), mạng internet và kết nối cũng như nhân công (chẳng hạn như lao động tại chỗ).
Các loại trang trại chúng tôi đã xác định như sau:
- Trang trại cộng đồng hoặc trang trại được phân bổ để sử dụng cho cá nhân hoặc cộng đồng
- Trang trại cộng đồng hoặc các trang trại thương mại trên đất sử dụng các nhà kính đường hầm
- Các trang trại tích hợp với môi trường nhân tạo và thể hiện các chức năng thẩm mỹ hoặc văn hóa mà ít tập trung vào sản phẩm đầu ra (ví dụ: bếp trình diễn hoặc nhà hàng thúc đẩy tiêu dùng có đạo đức và bền vững)
- Các trang trại thương mại hiệu quả được tích hợp trong môi trường nhân tạo (ví dụ: trang trại thủy canh, nhà kính và nhà kính trên mái nhà)
- Trang trại là một phần của tòa nhà, luân chuyển tài nguyên trong tòa nhà (như nhà kính tích hợp trên mái nhà)
- Các trang trại được tích hợp vào các tòa nhà hoặc không gian đô thị chia sẻ tài nguyên với một khu vực lân cận rộng lớn hơn
- Trang trại trong nhà với các điều kiện được kiểm soát nhân tạo (như trang trại thủy canh thương mại trong nhà)
- Các trang trại thương mại hoàn toàn tự động kiểm soát quá trình trồng trọt, quản lý chất dinh dưỡng và môi trường trồng trọt trong nhà.
Chúng tôi đã quan sát các chiến lược và xu hướng nhất định.
Thứ nhất, nông dân thành thị thường kích hoạt các không gian không sử dụng. Đây có thể là những lô đất trống, không gian còn sót lại bên cạnh nhà ở hoặc cơ sở hạ tầng, tòa nhà trống hoặc mái nhà.
Thứ hai, các trang trại đô thị có quy mô rất đa dạng. Chúng tôi đã ghi nhận các trang trại có diện tích từ 3.220m² đến 4m². Một số nông dân canh tác hữu cơ trên đất đặc biệt quan tâm đến tiểu khí hậu (mặt trời, bóng râm, chất lượng đất và nguồn nước). Một số trang trại công nghệ tiên tiến hơn làm tốt trong việc điều khiển tiểu khí hậu. Họ có thể trồng thực phẩm ở những nơi dường như không chắc chắn, chẳng hạn như nhà kho hoặc tủ kín.
Thứ ba, chúng tôi đã ghi lại các trang trại được hưởng lợi về mặt tài chính và mặt khác từ việc trở thành một phần của không gian đa chức năng. Ví dụ, họ kết hợp các nhà hàng, chương trình giáo dục, không gian trị liệu, cơ sở thể thao và nơi sinh hoạt cộng đồng.
Nhưng chúng tôi cũng bắt gặp những người nông dân thành thị tích cực phản đối cách tiếp cận đa chức năng. Ở Nam Phi, các trang trại đô thị có xu hướng bị cô lập - ví dụ như trên mái nhà - và cách xa công chúng. Những lý do chính là an toàn thực phẩm và nguy cơ trộm cắp hoặc hư hỏng. Mục đích chính của người nông dân là trồng trọt để đảm bảo thu nhập.
Các trang trại đô thị thường được cho là đóng góp vào không gian công cộng ở các thành phố. Một số là một phần của các sáng kiến tái tạo đô thị lớn. Nhưng những phát hiện của chúng tôi chứng minh điều này không phải lúc nào cũng đúng.
Cuối cùng, chúng tôi đã thấy một loạt các ứng dụng và giải pháp công nghệ. Nhiều trang trại đã sử dụng các công nghệ trồng trọt rất tinh vi. Chúng bao gồm các trang trại không có diện tích, không sử dụng đất nông nghiệp hoặc không gian mở, nhưng là một phần của các tòa nhà. Thủy canh (trồng cây trong nước giàu chất dinh dưỡng) và nông nghiệp thẳng đứng (trồng cây trên các cấu trúc thẳng đứng) là các phương pháp không diện tích.
Nhưng các trang trại khác đã sử dụng công nghệ như đồ bỏ đi, dung dịch tự tạo và vật liệu hữu cơ hoặc tái chế. Điều này phản ánh ý định phát triển các giải pháp canh tác bền vững hơn và tiết kiệm chi phí dự án.
Chúng tôi ghi nhận rằng canh tác công nghệ thấp rất linh hoạt. Các giải pháp công nghệ cao thường không linh hoạt sau khi được triển khai. Ví dụ, một nông dân đã phải thay thế hoàn toàn thiết bị trồng trọt vì công nghệ không phù hợp với điều kiện trồng trọt tại địa phương.
Những nông dân khác lưu ý rằng bản chất tích hợp của các hệ thống canh tác buộc họ chỉ trồng một số loại cây trồng nhỏ.
Phát hiện quan trọng
Nông nghiệp đô thị có thể mang lại cho các thành phố một số lợi ích. Nhưng một số loại hình canh tác đô thị, đặc biệt là các trang trại không diện tích, có khả năng cản trở sự phát triển bền vững. Chúng có thể bị cô lập hơn với bối cảnh xung quanh, kém linh hoạt và dễ thích nghi hơn cũng như ít đa chức năng hơn. Sự cô lập và chỉ tập trung vào sản xuất lương thực làm giảm tiềm năng kinh tế và tác động xã hội của các trang trại này.
Việc lựa chọn công nghệ nông nghiệp đô thị là một cân nhắc quan trọng đối với các nhà quy hoạch đô thị, kiến trúc sư, nhà phát triển và nông dân làm việc tại các thành phố đang phát triển.
Huỳnh Thị Đan Anh theo Phys.org
